Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού διά της Διεύθυνσης Γραμμάτων, με αφορμή το «Λογοτεχνικό Έτος 2022 Ιάκωβος Καμπανέλλης» και τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του κορυφαίου συγγραφέα, διανοούμενου, ακαδημαϊκού, δραματουργού και γεννήτορα του μεταπολεμικού ελληνικού θεάτρου, διοργανώνει μία σειρά από δράσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό ως ένδειξη τιμής στη μνήμη του. Για τη διοργάνωση συστάθηκε ειδική επιτροπή που αποτελείται από τη Γενική Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού, τον Πρόεδρο της Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων, τον Πλάτωνα Μαυρομούστακο, τη Σίσσυ Παπαθανασίου και την Κατερίνα Καμπανέλλη.

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είναι μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες των τεχνών και των γραμμάτων. Μέσα από το σύνολο του έργου του, με τον ρεαλισμό της γραφής του, καταγράφει την ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας, δημιουργώντας χαρακτήρες πολύπλευρους, με πάθη, αδιέξοδα, ελπίδες, όνειρα και αντιφάσεις. Η αυθεντικότητα του λόγου και η διαχρονικότητα των χαρακτήρων του καθιστούν το έργο του επίκαιρο και παγκόσμιο,  με πλήθος διακρίσεων και διεθνή αναγνώριση.

Η κόρη του Ιάκωβου Καμπανέλλη, σκηνογράφος – ενδυματολόγος Κατερίνα Καμπανέλλη μιλά στο Culture Press για το έργο του πατέρα της, που παραμένει ζωντανό μέσα στον χρόνο.

- Το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη χαρακτηρίζεται από το ρεαλισμό της γραφής του και καταγράφει γεγονότα της νεότερης Ελληνικής ιστορίας. Ποια στοιχεία του έργου του έκαναν τους αναγνώστες να τον αγαπήσουν;

K.K. Πιστεύω πως είναι ένας οικουμενικός συγγραφέας. Ενώ τα θέματα για τα οποία γράφει πηγάζουν από την ελληνική κοινωνία, αγγίζουν και ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, πριν από κάποια χρόνια συναντήθηκα με μια Κινέζα μεταφράστρια που γνωρίζει άπταιστα ελληνικά, η οποία ήθελε διακαώς να μεταφράσει την «Αυλή των Θαυμάτων». Θα προσπαθούσε να την προωθήσει στην Κίνα για να ανέβει εκεί.  Όπως μου είπε, αυτό το έργο αγγίζει πολύ τον κινεζικό λαό, καθ’ ότι σε πολλές περιοχές της Κίνας, αυτή τη στιγμή, κατεδαφίζονται σπίτια για να χτιστούν πολυκατοικίες και ουρανοξύστες και πολλοί άνθρωποι ξεριζώνονται από τον τόπο τους και βρίσκονται με τα μπογαλάκια τους στον ώμο να ψάχνουν σπίτι. Νομίζω ότι και ο Έλληνας αναγνώστης και θεατής αισθάνεται ότι τα έργα του είναι οικουμενικά. Είναι δε και διαχρονικά, αφού τα ζητήματα που θίγονται σε αυτά δεν είναι της στιγμής, δεν παύουν, είναι για πάντα. Ακόμα και το έργο «Ασπασία», που ο ίδιος δεν το θεωρούσε καλογραμμένο, ανέβηκε το 1971 εν μέσω Xούντας μόνο και μόνο για να εκφωνηθεί ο «Επιτάφιος» του Περικλή. Θεωρώ ότι και μόνο για να ακούσουμε πάλι τον «Επιτάφιο» παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Επίσης, το 2015 είχα ταξιδέψει στις ΗΠΑ, όπου οι φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Στόκτον ανέβαζαν την «Αυλή των Θαυμάτων». Στη συνάντηση που είχα με τα παιδιά, ο φοιτητής που έπαιζε τον Μπάμπη μου εξομολογήθηκε πως έκλαιγε όταν διάβαζε το έργο, γιατί ο Μπάμπης, του θύμισε τον πατέρα του που είχε φτάσει στην Αμερική μετανάστης. Τους χαρακτήρες των έργων του τους βλέπεις παντού. Το ζήτημα των μεταναστών και των προσφύγων είναι ένα θέμα αιώνιο. Δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει και αγγίζει πάρα πολλούς λαούς. Αυτό είναι τα έργα του: επίκαιρα, οικουμενικά, ανθρώπινα, οι χαρακτήρες τους είναι ανθρώπινοι, δεν είναι ούτε φανταστικοί ούτε ακραίοι, είναι καθημερινοί και αυτό κάνει το έργο του πολύ αγαπητό.

- Όσον αφορά το ανέκδοτο έργο του, τι περιλαμβάνει;

K.K. Το ανέκδοτο έργο του περιλαμβάνει τα πρώτα του έργα, μεταξύ των οποίων το «Άνθρωποι και Ημέρες». Αυτό είναι το πρώτο έργο που έγραψε και δεν είναι ευρέως γνωστό. Το έγραψε το 1946, μόλις είχε γυρίσει από το Μαουτχάουζεν, το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στο εκδοτικό πρόγραμμα έχουν συμπεριληφθεί έργα που έγραψε στην αρχή της συγγραφικής του καριέρας. Ο ίδιος έλεγε γι’ αυτά πως είναι πρωτόλεια γι’ αυτό και δεν τα είχε εκδώσει όσο ζούσε, αν κι εγώ πιστεύω πως και αυτά είναι πολύ σημαντικά. Πιστεύω πως είναι πολύ ενδιαφέρον να τα διαβάσει κανείς για να καταλάβει πώς ξεκίνησε τη συγγραφή. Προσωπικά πιστεύω πως ξεκίνησε με πολύ μεγάλη ορμή.

- Πόσο δύσκολη είναι η καταγραφή του αρχείου του;

Κ.Κ. Η καταγραφή είναι πραγματικά πάρα πολύ δύσκολη. Το αρχείο, από το 2012 που το ξεκινήσαμε, δεν έχει ακόμη τελειώσει. Μάλιστα συνεχώς εμπλουτίζεται, καθώς στο διαδίκτυο βρίσκω πολλά πράγματα που δεν ήξερα, όπως π.χ., εργασίες φοιτητών ή μεταπτυχιακών φοιτητών, ακόμα και διδακτορικές εργασίες που ασχολούνται με το έργο του πατέρα μου και είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Από τότε που πέθανε ο πατέρας μου ασχολήθηκα πάρα πολύ με το έργο του και προσπάθησα να το κάνω προσβάσιμο στον κόσμο. Όποιος θέλει να δει κάτι στο αρχείο αυτό, είναι ευπρόσδεκτος, παρ’ όλο που αυτή τη στιγμή είναι στο σπίτι μου. Παράλληλα, υπάρχει το site που φτιάξαμε και κατηγοριοποιήσαμε και φυσικά το Μουσείο Ιάκωβου Καμπανέλλη στη Νάξο, τον γενέθλιο τόπο του. Εκεί υπάρχουν πολλά από τα προσωπικά του αντικείμενα, οι βραβεύσεις του, μακέτες κοστουμιών και σκηνικών, αφιερώματα και αρκετό οπτικοακουστικό υλικό.

- Πόσο σημαντικό είναι για εσάς το διαδίκτυο στη διάδοση του έργου του;

K.K. Είναι πολύ σημαντικό, βέβαια με προϋποθέσεις. Αυτή τη στιγμή ψάχνω τρόπο να ψηφιοποιηθεί όλο το έργο του για να μείνει για πάντα, αλλά είναι δύσκολη απόφαση πώς θα αναρτηθεί και με ποιες προϋποθέσεις, καθώς υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι, αυτό είναι γνωστό. Όμως, πράγματι, το διαδίκτυο είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο γνωστοποίησης και διάδοσης του πλούσιου έργου του.

Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη αναζητήστε στο: https://www.kambanellis.gr/