«Αν έρθεις φίλε στην Καισαριανή, κράτα ένα τριαντάφυλλο κι ακούμπησέ το όπου βρεθείς. Παντού είναι ιερά τα αιματοποτισμένα χώματα αυτής της γειτονιάς», έλεγε ο αείμνηστος Καισαριανιώτης αντιστασιακός, μπάρμπα Θόδωρος Κουλίτσος. Όταν έχεις γεννηθεί και έχεις μεγαλώσει στην Καισαριανή, από πολύ μικρή ηλικία θα ξεκινήσεις να μαθαίνεις την ιστορία της. Μικρασιατική καταστροφή, προσφυγιά, Κατοχή, Δεκεμβριανά… Εποχές πολύπαθες γεμάτες φτώχεια, αγώνα, αυτοθυσία, αλλά και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.
Κάθε χρόνο την περίοδο της Πρωτομαγιάς στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής γίνονται επετειακές εκδηλώσεις μνήμης για την εκτέλεση των 200 κομουνιστών αγωνιστών την Πρωτομαγιά του 1944.
Έγραψαν οι εφημερίδες της εποχής: «Την 27.4.1944 κομμουνιστικαί συμμορίαι, παρά τους Μολάους, κατόπιν μίας εξ ενέδρας επιθέσεως, εδολοφόνησαν ανάνδρως έναν Γερμανό στρατηγό και τρεις συνοδούς του αξιωματικούς και ετραυμάτισαν πολλούς Γερμανούς στρατιώτες. Εις αντίποινα θα εκτελεσθούν:
1. Ο τυφεκισμός 200 κομμουνιστών την 1η Μαΐου 1944.
2. Ο τυφεκισμός όλων των ανδρών, τους οποίους θα συναντήσουν τα γερμανικά στρατεύματα επί της οδού Μολάων προς Σπάρτην, έξωθι των χωρίων.
Υπό την εντύπωσιν του κακουργήματος τούτου, Έλληνες εθελονταί (σσ: ταγματασφαλίτες) εφόνευσαν αυτοβούλως 100 άλλους κομμουνιστάς.
Ο στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος».
Χαϊδάρι, Καισαριανή, Κοκκινιά. Αυτή ήταν η διαδρομή που ακολουθούσαν οι Γερμανοί για τις εκτελέσεις. Από το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και μετέπειτα στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς, όπου από το προηγούμενο βράδυ είχαν ανοιχτοί 200 τάφοι. Αυτός ο μονόδρομος ήταν που ακολούθησαν και οι 200 της Καισαριανής.
Η Εργατική Πρωτομαγιά, ήταν η «ιδανική» μέρα για να εκτελέσουν οι Γερμανοί τους 200 κομμουνιστές και πολύ περισσότερο σε μια περιοχή αντιστασιακή και αριστερή, όπως η Καισαριανή.
Ανάμεσα στους 200 ήταν και ο Ναπολέοντας Σουκατζίδης, αριστούχος της Μέσης Εμπορικής Σχολής και τελειόφοιτος της Ανώτατης, το αγαπημένο παιδί του στρατοπέδου του Χαϊδαρίου. Ο Σουκατζίδης, που τελούσε χρέη διερμηνέα του στρατοπέδου, αρνήθηκε να εξαιρεθεί, όταν ο διοικητής άκουσε το όνομά του, θαρραλέα είπε «Ή 199 ή κι εγώ».
Ο θρύλος λέει ότι το αίμα των 200 αγωνιστών έρεε στην οδό Σκοπευτηρίου, η οποία μετέπειτα μετονομάστηκε σε Ηρώων Σκοπευτηρίου. Όπως κάθε χρόνο, στις 3-4 Μαΐου 2025 διοργανώθηκαν για μία συνεχόμενη χρονιά οι εκδηλώσεις μνήμης για το Σκοπευτήριο. Μεταξύ αυτών και η πικετοφορία από το Παλιό Δημαρχείο της Καισαριανής μέχρι και τον χώρο της εκτέλεσης. Στην πικετοφορία κάτοικοι της πόλης κρατούν τα 200 ονόματα και στη διαδρομή θα βρεις κόκκινα γαρύφαλλα. Διακόσια ονόματα. Διακόσιες φωνές για τις ψυχές που χάθηκαν και την αιματοβαμμένη ιστορία ενός τόπου. Λίγα μέτρα πιο κάτω από τον χώρο της εκτέλεσης, στο Μουσείο της Εαμικής Εθνικής Αντίστασης ο επισκέπτης μπορεί να μάθει την ιστορία του τόπου και να δει αντικείμενα των διακοσίων, αλλά και τα όπλα των Γερμανών με τα οποία γίνονταν οι εκτελέσεις.
Ο βωμός στον χώρο της εκτέλεσης έχει ήδη ανάψει από την προηγούμενη ημέρα, στο τέλος της λαμπαδηδρομίας με αφετηρία – εκκίνηση από το Μπλοκ 15 του Χαϊδαρίου. Ο κόσμος καταφθάνει κρατώντας τα 200 πλακάτ με τα ονόματα όσων εκτελέστηκαν. Μετά τις σύντομες τοποθετήσεις από τον δήμαρχο της Καισαριανής και των εκπροσώπων της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, θα ακολουθήσει το προσκλητήριο των νεκρών.
Ανάμεσα στις φωνές του κόσμου που θα φωνάξουν «Παρών» άκουσα τη φωνή του μικρού Δημήτρη, του εξάχρονου απόγονου του Καισαριανιώτη Δημήτρη Πανταζή, ενός εκ των διακοσίων που εκτελέστηκαν τον Μάη του 1944 στην Καισαριανή. Ο μικρός Δημήτρης ήταν εκεί και δήλωσε παρών και για τα 200 ονόματα. Δήλωσε παρών για την ιστορία, που γράφτηκε πριν από 81 χρόνια. Δήλωσε παρών για μία ιστορία που ξεπερνά τα σχολικά εγχειρίδια και τα ακαδημαϊκά συγγράμματα.
«Είναι φτωχός ο λαός που δεν γνωρίζει την ιστορία του», μας είχε πει κάποτε μία δασκάλα στο 1ο δημοτικό σχολείο Καισαριανής. Αυτό, λοιπόν, είναι και το χρέος όλων των σύγχρονων ιστορικών. Να δηλώσουν παρών και να μιλήσουν για την ιστορία και τη μνήμη, που μπορεί να πονεί όπου και να την αγγίξεις, όπως λέει και ο Γιώργος Σεφέρης, αλλά δεν παύει να είναι ένα σημαντικό κομμάτι του σύγχρονου πολίτη, αλλά και του πολίτη του μέλλοντος.
Ράνια Παπαδοπούλου
